– l-istorja tan-nies komuni
F’dan il-ktieb ‘RITRATTI MILL-ISTORJA’ (Sensiela Kotba Soċjalisti – SKS) qed nistidinkom biex nagħmlu flimkien vjaġġ lura fis-snin biex naraw kif kienu jgħixu niesna matul fil-bidu tas-seklu 20. Se niltaqgħu ma’ niesna, nisa u rġiel, kbar u żgħar fil-ħajja tagħhom ta’ kuljum. Se naraw x’kien ifisser tkun tgħix f’pajjiżna seklu ilu.
M’aħniex se nidħlu fit-taqlib politiku li minnu għadda pajjiżna tul is-seklu 20. M’aħniex se naraw kif kienu jaħsbuha l-politici Maltin ta’ qabel. M’aħniex se nagħtu xi rendikont mimli dati u dettalji tal-Kostituzzjonijiet differenti li pajjiżna kellu jew ġie mċaħħad minnhom tul is-seklu 20.
Għax l-għan ta’ dan lura fis-snin hu li nagħtu daqqa ta’ għajn lejn kif kienet il-ħajja ta’ kuljum ta’ niesna fil-bidu tas-seklu 20. Ma x’hiex kienu jħabbtu wiċċhom, jekk kellhomx xogħol fejn kienu jaħdmu , xi djar kienu jgħixu fihom, x’kienu jieklu, x’kienu jilbsu, biex kienu jivvjaġġaw, kif kienu jiddevertu, biex kienu jimirdu… fi ftit kliem dak kollu: sabiħ u ikrah li l-bnedmin, jgħixu meta jgħixu, illum jew elf sena ilu, ikollhom iħabbtu wiċċhom magħhom fil-ħajja tagħhom ta’ kuljum.
Aħna u nivvjaġġaw lura fis-snin li għaddew minn fuq pajjiżna se naraw jekk aħna aħniex differenti minn dawk li għexu qabilna fi żminijiet oħra. Se naraw jekk pajjiżna nbidilx, jekk inbidel f’hiex inbidel u f’hiex ma nbidilx.
M’aħniex se niltaqgħu ma’ dawk il-Maltin ta’ qabilna li għal xi raġuni jew oħra għamlu isem li jġibilhom ġieh jew jagħmlilhom għajb. Se niltaqgħu biss man-nies komuni, nies li ma nafux x’jisimhom, nies li twieldu, għexu u mietu l-ħajja tagħhom kif setgħu. Dawn in-nies ma nsibulhom isem fl-ebda ktieb ta’ storja. Anzi s’issa f’ħafna mill-kotba ta’ l-istorja ta’ pajjiżna kważi dejjem ingħataw il-ġenb. Dejjem tħallew siekta. Donnhom qatt ma kienu jeżistu, jew jekk kienu jeżistu, kienu jeżistu biss bħala sfond mudlam li fuqu bbrillaw ftit individwi: il-mexxejja li għamlu ħoss, il-ftit li għamlu isem. L-istorja tal-kotra tan-nies komuni f’pajjiżna għad trid tinkiteb, s’issa nkiteb ftit wisq fuqha.
M’aħniex nippretendu li b’dan il-ktieb se nimlew dan il-vojt kbir f’pajjiżna. M’aħniex se ntukom l-istampa sħiħa. Se ntukom biss RITRATTI MILL-ISTORJA, ritratti li nittamaw jgħinuna nifhmu flimkien lil niesna li għaddew biex forsi jirnexxielna nifhmu aktar lilna nfusna li qed ngħixu fiż-żminijiet tal-lum.
PAJJIŻ TAL-ĦREJJEF
Aktar ma nsiru nafu dwar kif kienu jgħixu n-nies qabel, aktar hemm ċans li ma noqogħdux infaħħru l-imgħoddi qisu xi pajjiż tal-ħrejjef fejn kulħadd kien ruħ tajba għax id-dinja ma kienetx ħażina daqskemm hi llum! Aktar hemm ċans nintebħu li wara kollox anki n-nies ta’ l-imgħoddi kienu nies tad-demm u l-laħam li kienu jibku, jidħku, jidgħu, jitolbu, jobżqu kull fejn ikunu, jisparaw il-murtali fil-festi, iċapċpu għall-banda tar-raħal u lesti jidħlu f’ħafna piki bejniethom.
Waqt li rajna dan kollu aħna u nħarsu ftit lejn kif kienu jgħixu niesna fil-bidu ta’ dan is-seklu rajna wkoll xi tfisser tgħix fi żmien meta l-kotra tal-poplu kienet nzammet bla vot, bla ma taf tikteb u taqra, temmen aktar fix-xorti u fil-mirakli milli fil-ħeġġa u fil-ħidma tagħha stess. Huwa sewwasew li għax il-kotra kienet bla leħen li huwa diffiċli ferm tiġbor u tirrakkonta l-istorja ta’ kif kienet tgħix il-kotra fil-ħajja tagħha ta’ kuljum. Aħna stess sibna li biex niġbru t-tagħrif dwar l-ewwel snin tas-seklu 20 kellna noqogħdu fuq dak li qrajna fil-ġurnali, fil-kotba u f’dokumeti oħra ta’ dak iż-żmien. Jiġifieri t-tagħrif kollu tagħna ksibnieh min-nies li f’dawk iż-żminijiet kienu jafu jiktbu u jaqraw. Dawn kienu ftit. It-tagħrif tagħna ħadnih minn dak li qalu jew ma qalux il-ftit dwar il-kotra.
Iżda anki fost dawk li kienu jafu jiktbu li jaqraw kien hemm dawk li għażlu li jkunu qrib il-kotra u jiktbu dwar il-kotra u l-ħajja tagħha ta’ kuljum. Slitna kitbiet mill-gazzetti li kienu qrib il-kotra. Hemm min staqsiena jekk fil-fatt hux veru li dawk il-gazzetti bħal IL-ĦMAR, IL-LIBERTÀ, IL-GĦAKDA TAL-MALTIN, IS-SECOLU GĦOXRIN u oħrajn… kienux jeżistu tabilħaqq jew jekk ivvintajnihomx aħna. Nagħmluha ċara: f’din il-kitba għedna x’għedna, naqblu miegħu jew ma naqblux, ma vvintajna xejn. Dak kollu li xi darba jew oħra semmejna, inkunu ġbarnih minn xi dokument jew ktieb jew gazzetta mxandar fl-ewwel snin ta’ dan is-seklu.
Int mistieden tiġi għat-tnedija ta’ dan il-ktieb nhar it-Tnejn 7 ta’ April 2025, fis-6.30pm fir-Razzett tal-Markiż, Il-Mosta. Se jikkummentaw fuq il-ktieb Norbert Bugeja u John Chircop. Philip Vella se jkanta versi mill-ktieb. Dħul b’xejn. Ikun hemm bibita wara t-tnedija tal-ktieb.
Torċa 23 Marzu 2025
