I
Aħna l-irġiel vojta
aħna l-irġiel mimlija
inmilu ma’ xulxin
L-elmu mimli tiben. Jaħasra!
l-ilħna nixfin tagħna, meta
nitkellmu ma’ xulxin
minn taħt l-ilsien
huma kwieti u bla sens
bħar-riħ fil-ħaxix niexef
jew saqajn ġurdien fuq ħġieġ imkisser
fil-kantina niexfa tagħna
Għamla mingħajr forma, dell mingħajr kulur.
Forza paralizzata, ġest mingħajr ċaqliq:
Dawk li qasmu
b’għajnejhom dritti,
lejn is-Saltna l-oħra tal-mewt
jiftakruna – jekk jiftakruna – mhux
bħala rwieħ vjolenti
mitlufa, imma biss
bħala rġiel vojta.
L-irġiel mimlijin.
II
Għajnejn li ma nissugrax niltaqa’ magħhom fil-ħolm
fis-saltna tal-mewt tal-ħolm
Dawn ma jidhrux hemm:
Hemm, l-għajnejn huma
dawl tax-xemx fuq kolonna miksura
Hemm, hemm siġra titbandal
u ilħna li
huma fir-riħ ikantaw
Aktar ‘il bogħod u aktar solenni
minn kewkba li qed tgħib.
Ħalluni ma nkunx eqreb
fis-saltna tal-mewt tal-ħolm
Ħalluni nilbes
apposta ħwejjeġ sabiex ma ningħarafx
kowt ta’ ġurdien, ġilda ta’ ċawla, għesieleġ imsallbin
ġo għalqa
Jagħmlu bħalma jagħmel ir-riħ
Mhux eqreb –
Mhix l-aħħar laqgħa
fis-saltna ta’ l-għabex.
III
Din hija l-art mejta
din hija l-art tal-kaktus
Hawn ix-xbihat tal-ġebel
weqfin, hawnhekk jirċievu
it-talba bil-ħniena ta’ id ta’ raġel mejjet
taħt it-tpetpit ta’ kewkba li qed tgħib.
Hekk hi
fis-saltna l-oħra tal-mewt
nistenbħu waħedna
fis-siegħa meta nkunu
nirtogħdu b’tenerezza
xofftejna lesti jbusu
Jiffurmaw talba għal ġebel imkisser.
IV
L-għajnejn mhumiex hawnhekka
hawn m’hawnx għajnejn
F’dan il-wied ta’ kwiekeb qed imutu
f’dan il-wied fieragħ
Dax-xedaq imkisser tas-saltniet mitlufa tagħna.
F’dan l-aħħar post fejn se niltaqgħu
infittxu lil xulxin b’idejna
u ma nitkellmux
miġbura fuq xatt din ix-xmara li qed tfur.
Ma narawx, jekk
l-għajnejn ma jerġgħux jidhru
bħall-kewkba ta’ dejjem
warda mimlija petali
tas-saltna ta’ għabex il-mewt
it-tama biss
ta’ rġiel battala.
V
Ħa nduru dawra durella mal-bajtra tax-xewk
mal-bajtra tax-xewk, mal-bajtra tax-xewk
Ħa nduru dawra durella mal-bajtra tax-xewk
Fil-ħamsa ta’ fil-għodu.
Bejn l-idea
u r-realtà
bejn iċ-ċaqliq
u l-att
jaqa’ d-dell
Għax Tiegħek hija s-Saltna
Bejn it-tnissil
u l-ħolqien
Bejn l-emozzjoni
u r-reazzjoni
jaqa’ d-dell
Il-ħajja hija twila ħafna
Bejn ix-xewqa
u l-ispażmu
Bejn il-qawwa
u l-eżistenza
bejn l-essenza
u l-inżul
jaqa’ d-dell
Għax Tiegħek hija s-Saltna
Għax tiegħek hija
Il-ħajja
Għax tiegħek hija s-
Hekk id-dinja tintemm
Hekk id-dinja tintemm
Hekk id-dinja tintemm
mhux bi tfaqqiegħa,
‘mma bi tnewwiħa.
Niġġerrew f’deżert niexef
Thomas Stearns Eliot (1888-1965) kiteb ‘L-Irġiel Vojta’fl-1925 dwar kif kien qed iħossu vojt minn ġewwa f’soċjeta’ timla’ n-nies bit-tiben materjali hi u tibni lilha nnifisha mill-ħerba u l-qtil tal-Ewwel Gwerra Dinjija.
Eliot studja l-letteratura, il-filosofija, ir-reliġjonijiet, il-psikoloġija fi tfittxija għall-ħajja bis-sens, tfittxija diffiċli magħmula iżjed diffiċli mill-kunflitti miegħu nnifsu, mal-familja tiegħu, żwieġ fallut u l-mewt ta’ ħabib tal-qalb fl-Ewwel Gwerra Dinjija.
Kellu kriżi psikoloġika persunali marbuta wkoll ma’ kollass taċ-ċivilta’ Ewropea li wasslet għall-gwerra u kriżi eżistenzjali ta’ dinja f’kunflitt magħha nnifisha.
Fl-Ingilterra tas-snin 20 fejn Eliot kien qed jgħix, ħafna riedu jimlew il-vojt f’ħajjithom u jinsew il-waħx tal-gwerra bil-moda, bil-kumditajiet, bid-divertiment u bil-ġid materjali qalb faqar spiritwali u bahh fil-ħajja.
Eliot kien qed ifittex sens fil-ħajja fejn iċ-ċertezzi tradizzjonali m’għadhomx jiswew imma s-sejbiet il-ġodda ġejjin mix-xjenza fejn il-ħajja sopranaturali ma teżistix ukoll iħallu vojt kbir. Il-ħajja saret mimlija mistoqsijiet, dubji u problemi bla soluzzjoni, qisha mimlija mard bla kura u bla tama għall-fejqan.
Ħames partijiet
Fl-ewwel parti niltaqgħu ma’ grupp ta’ rġiel li huma battala, bla sustanza u bla ruħ. Huma vojta u mimlija f’salt. Imħassra spiritwalment u mimlija biss bit-tiben bla sens.
Fit-tieni parti l-irġiel vojta jaraw ir-rovini li fadal minn qabel. Ħarsithom taqa’ fuq il-kolonna miksura ta’ saltna li mietet.
Fit-tielet parti naraw li d-dinja tal-irġiel vojta hija mejta. Fis-saltna l-ġdida fejn iridu jaslu se jsibu li tirrenja wkoll il-mewt?
Fir-raba parti naraw li l-irġiel vojta jinsabu f’wied niexef fejn qabel kien hemm saltna tal-għaġeb.
Il-ħames parti hija mibnija fuq kliem li jkantaw it-tfal. Imma l-irġiel vojta jduru dawra durella ma’ bajtra tax-xewk għax f’din l-art niexfa kaktus biss jikber. Ma jirxuxtawx ma’ Kristu fil-ħamsa ta’ filgħodu.
Eliot kiteb din il-poeżija waqt il-vjaġġ spiritwali tiegħu fejn l-ateiżmu ma kienx għadu jissodisfah għax ħass li ħallih vojt. Fl-aħħar tal-poeżija jsemmi t-talb u l-Bibbja imma għadu ma jistax jaqsam ix-xmara biex jasal ħdejhom.
L-irġiel vojta jinsabu f’soċjeta’ battala li wriet kemm tħassret bil-ħerba ta’ pajjiżi sħaħ u l-qtil ta’ miljuni ta’ nies bil-gwerra brutali ta’ ftit snin qabel. X’serviet iċ-ċivilta’ Ewropea meta pajjiżi Ewropej daru kontra xulxin u qatlu u qerdu kemm felħu? X’valuri għandha ċ-ċivilta’ Ewropea meta ħaqret in-nies tal-kolonji u serqitilhom il-ġid ta’ artijiethom?
Is-sinsla u s-salib
L-irġiel vojta huma bħal dawk li jitkellem dwarhom l-Apokalissi (3:15-16): “Jiena naf l-opri tiegħek, u naf li la inti kiesaħ u lanqas sħun. Mhux li kont jew kiesaħ jew sħun! U hekk, ladarba inti biered, u la sħun u lanqas kiesaħ, jiena sa nobżqok minn ġo ħalqi.”
Eliot isemmi l-għajnejn: l-għajnejn li ma jeżistux jew l-għajnejn li jibżgħu jħarsu dritt u allura ma jaslux fis-saltna l-ġdida tal-ħajja. Eliot juża’ wkoll is-simbolu tal-kwiekeb li suppost iġibu t-tama għax juru t-triq. Il-kwiekeb ta’ l-irġiel vojta qed jgħibu u mhux ifiġġu oħrajn ġodda.
L-isplużjoni fl-aħħar tal-poeżija hija dwar Guy Fawkes u sħabu li riedu jisplodu l-Parlament Ingliż biex iwaqqfu l-persekuzzjoni kbira kontra l-Kattoliċi. Flok splużjoni li ttemm ħajjet ħaddieħor tispiċċa b’bikja tal-mewt. Tkun għext ħajja u mewt vojta.
Eliot kien ispirat mir-rumanz ‘Il-qalb tad-dlam’ ta’ Joseph Conrad dwar il-kolonjaliżmu li jaħqar tant nies, iqishom inferjuri u jaħtaf il-ġid ta’ arthom. Il-kolonjalisti wkoll huma irġiel vojta u tat-tiben.
Il-valuri diffiċli ta’ imħabba, solidarjeta’, maħfra, li ma twarrabx persuni għax midinbin, barranin u differenti minnek, li tgħix bħala parti mill-familja sħiħa ta’ bnedmin daqsek (dak kollu li għex Kristu meta kien fid-dinja) Eliot beda iżjed jistaqsi jekk dawn humiex it-tweġibiet li kien qed ifittex. Imma tweġibiet li trid tgħixhom fid-diffikultajiet u t-tbatijiet tal-ħajja, mhux bħala pilloli biex ma tħossx l-uġigħ waqt li ma jfejqukx.
L-għesieleġ imsallbin huma s-sinsla tal-irġiel tat-tiben u s-salib ta’ Kristu biex juri d-differenza bejn l-irġiel vojta u tat-tiben, paralizzati biex jieħdu azzjoni biex isalvaw u Kristu li ħa azzjoni bil-ħajja u l-mewt tiegħu biex il-bnedmin jifhmu u jgħixu l-valuri diffiċli tiegħu biex isibu milja fil-ħajja tagħhom ta’ kuljum.
Leħen Mejju 2024
