Maqbudin fi tnalja: għandna l-akbar tkabbir ekonomiku fl-Ewropa u l-aktar rata baxxa ta’ twelid. M’għandniex biżżejjed Maltin biex jimlew l-impjiegi biex ikollna biżżejjed tkabbir ekonomiku biex isostni l-pensjonijiet, is-servizzi soċjali u n-nefqa fuq is-saħħa u l-edukazzjoni.

Fl-2013 kellna kważi 10 fil-mija ta’ ħaddiema ġejjin minn pajjiżi oħra. Sa 10 snin wara telgħu għal iżjed minn 36 fil-mija.

Il-kumpannija Konnekt li tirrekluta l-ħaddiema minn pajjiżi oħra tqis li sas-sena 2050 se jkollna 323,000 ħaddiema minn pajjiżi oħra u 139,000 ħaddiema Maltin. Minn kull tliet ħaddiema, wieħed se jkun Malti.

Dan se jġib sfida kbira soċjali, politiku u kulturali fejn iridu jittieħdu passi biex il-Maltin ma jħossuhomx barranin f’pajjiżhom. Importanti li jiġu ħaddiema barranin skont kemm għandna bżonn. Jekk mhux se jkollna l-kwantità u l-kwalità ta’ ħaddiema lokali u barranin meħtieġa, l-ekonomija u pajjiżna jmorru lura. Sadattant irridu nieħdu passi minn issa, mhux fuq il-karta biss, iżda fil-ħajja ta’ kuljum, biex nitgħallmu ngħixu flimkien. F’pajjiż wieħed mhux f’dinjiet apparti.

Dawk li jiġu fostna jridu jħarsu l-liġijiet tagħna waqt li aħna rridu nkunu kapaċi nagħmlu minn dan il-pajjiż dar komuni għal nies li twieldu hawn u nies li ġew minn barra bl-ilsien, bir-reliġjon u bil-kultura tagħhom waqt li nħarsu u nġeddu l-identità tagħna. Għandna nistmawhom ta’ nies, mhux sempliċi ħaddiema biex jimlewlna t-toqob.

Il-partiti politiċi ewlenin se jkollhom l-għaqal li flok jieħdu vantaġġ partiġġjan, juru li huma kapaċi jaraw lilhinn mill-elezzjoni li ġejja u jaħsbu fit-tul biex jittieħdu l-passi kollha meħtieġa biex nilqgħu tajjeb għal din l-isfida kkumplikata?

Pajjiż aktar sinjur, aktar inġust

Skont studju tal-Kummissjoni Ġustizzja u Paċi f’Diċembru 2024, is-salarju bażiku medju tal-Maltin fl-2023 kien €22,912. Is-salarju bażiku medju ta’ dawk ġejjin mill-Unjoni Ewropea fostna kien ta’ €25,319. Is-salarju mediku bażiku taż dawk ġejjin minn barra l-Unjoni Ewropea kien ta’ €18,443, li jiġi 17% anqas mill-medja tas-salarji f’Malta.

Analiżi tal-Professur Godfrey Baldacchino turina li l-maġġoranza tal-ħaddiema lokali u barranin fis-settur privat mhuma fl-ebda union u huma dgħajfa wisq biex iħarsu d-drittijiet tagħhom u biex jieħdu dak li ħaqqhom mill-ġid li qed joħolqu. Waqt li n-numru ta’ ħaddiema rduppjaw f’pajjiżna, 36 fil-mija biss tal-ħaddiema huma f’xi union.

Fl-2019 Baldacchino kien qal li bil-miġja ta’ tant ħaddiema minn pajjiżi oħra fostna bħala parti normali mir-realtà ġdida ta’ Malta. Il-futur tal-unions jiddependi minn kemm kapaċi jiġbdu ħaddiema barranin biex jissieħbu magħhom. Il-futur tas-soċjetà u l-ekonomija ta’ pajjiżna jiddependi minn kemm niġbdu lejna l-kwalità ta’ ħaddiema li għandna bżonn. Kif nitrattaw lill-ħaddiema barranin fil-ħajja u fix-xogħol tagħhom fostna jeffettwa lilna lkoll. Jekk nitrattaw tajjeb inmorru tajjeb, jekk nitrattawhom ħażin, indgħajfu l-kundizzjonijiet tax-xogħol u tal-ħajja tal-ħaddiema tagħna wkoll. Aħna u l-barranin mżaħniex ngħixu f’dinjiet differenti li ma jmissux ma’ xulxin. Imissu u jeffettwaw lil xulxin fit-tajjeb u fil-ħażin.

Il-ħaddiema kollha fis-settur pubbliku li huma Maltin huma f’xi union u jgawdu minn ftehim kollettiv. Fis-settur privat 13 fil-mija biss tal-ħaddiema lokali u barranin huma protetti bi ftehim kollettiv.

Rapport tal-Bank Ċentrali tas-sena li għaddiet dwar it-tqassim tal-ġid f’pajjiżna wera li l-10 fil-mija l-aktar sinjuri saru aktar sinjuri fl-aħħar snin. In-nofs tal-ħaddiema li għandhom l-inqas dħul, għalkemm il-ġid tagħhom irdoppja, qed jieħdu inqas milli kienu jieħdu qabel mill-ġid nazzjonali meta l-kejk kien iżgħar.

Qed ngħixu f’dar li hi aktar sinjura iżda dawk li jgħixu f’sulari differenti u anki fil-kantina qishom qed jgħixu f’pajjiż ieħor fejn il-kundizzjonijiet tax-xogħol u t-tqassim tal-ġid huma inġusti.

Jekk mhux se nieħdu ħsieb is-saff ta’ isfel tal-ħaddiema Maltin u barranin u nħallu l-għixien tagħhom imur lura fi dħul u f’kif jiġu stmati, se jweġġgħu iżjed mhux huma biss iżda aħna lkoll.

Torċa 16 Marzu 2025